Στον αριθμό 97 της οδού Orchard, ένα από αυτά τα κτίρια (ακόμα δεν ήταν χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο, αλλά παντελώς εγκαταλελειμμένο) μετατράπηκε σε μουσείο, στις αρχές της δεκαετίας του '90. Το συγκεκριμένο, λειτούργησε για τη στέγαση οικογενειών μεταναστών, από το 1864, φιλοξενώντας περίπου επτά χιλιάδες άτομα συνολικά, από είκοσι διαφορετικές χώρες προέλευσης. Αποτελείται από πέντε ορόφους, στους οποίους κατανέμονται είκοσι δύο διαμερίσματα (καθένα με δύο μικρά δωμάτια και μία κουζίνα) και δύο καταστήματα. Οι ανάγκες ήταν τόσο επιτακτικές ώστε, προς το 1900, ο λειτουργικός διαχωρισμός των χώρων καταργήθηκε πρακτικά, και όλα τα δωμάτια μετατράπηκαν σε χώρους ανάπαυσης και εργασίας μαζί (Lowenthal et al, 1993). Οι υπεύθυνοι του μουσείου εντοπίζουν εθνοτικά ρεύματα ανά περιόδους: αρχικά το κτίριο φιλοξένησε Γερμανούς και Ιρλανδούς, ενώ αργότερα Ιταλούς και Εβραίους από την Ανατολική Ευρώπη (Mendelsohn, 2009). Το 1935 έγινε έξωση σε όσους διέμεναν εκεί, καθώς το κτίριο δεν πληρούσε τις προδιαγραφές υγιεινής και στέγασης που προέβλεπε ένας νέος νόμος ως υποχρεωτικές (Kayton, 2003). Έμεινε ακριβώς όπως το εγκατέλειψαν τότε, μέχρι το 1989, όταν δύο ακτιβίστριες και κοινωνικοί επιστήμονες, δοκίμασαν να το ανοίξουν και να μπουν μέσα.
Εικόνα 4 - Η πρόσοψη του Μουσείου (φωτογραφία του Massmatt, ανάκτηση από Flickr Profile, 24/04/12)
Από τότε ξεκινάει η αποκατάστασή του, η συγκέντρωση των αντικειμένων από τα διαμερίσματα και η αναζήτηση ντοκουμέντων για την ταυτότητα των ενοίκων. Το 1992 η πολυκατοικία θα συμπεριληφθεί στον Εθνικό Κατάλογο Ιστορικών Κτιρίων, το 1994 θα είναι επισκέψιμο μουσείο πια (Sterlincht, 2004) και θα χαρακτηριστεί Εθνικό Ιστορικό Μνημείο (National Historic Landmark, NHL). Να σημειώσω σε αυτό το σημείο ότι, τα NHLs αναγνωρίζεται ότι έχουν εξαιρετική αξία ή ποιότητα, και αποτελούν δείγματα για την ερμηνεία της κληρονομιάς των Ηνωμένων Πολιτειών (μεταφέρω ακριβώς τον ορισμό στα αγγλικά, για να μη χαθεί το ιδιαίτερο αρχικό νόημα: "National Historic Landmarks are nationally significant historic places [...], because they possess exceptional value or quality in illustrating or interpreting the heritage of the U.S."). Από το 1998 θα είναι συνεργαζόμενο μουσείο με τον ιστορικό τόπο στο Ellis Island. Ακόμη, από το 1999, το μουσείο συμμετέχει ενεργά στη σύσταση και την προώθηση της Διεθνούς Συνεργασίας Ιστορικών Τόπων «Συνείδησης» (International Coalition of Sites of Conscience). Πρόκειται για ένα δίκτυο φορέων διαχείρισης και προβολής ιστορικών τόπων, που φιλοδοξούν να αποκτήσουν έναν πιο παρεμβατικό ρόλο, ως νέα κέντρα ενεργοποίησης της δημοκρατίας και της συμμετοχής των πολιτών (civic engagement), βοηθώντας τους να συνδέσουν την ιστορία αυτών των μνημείων με τις επιπτώσεις τους στη σύγχρονη ζωή, παρακινώντας το διάλογο γύρω από φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα, και προωθώντας τις ανθρωπιστικές και δημοκρατικές αξίες.
Ειδικότερα, αποστολή του Lower East Side Tenement Museum είναι «η διατήρηση και ερμηνεία της ιστορίας της μετανάστευσης μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες των γενιών των μεταναστών [...], η ενδυνάμωση των συναισθηματικών συνδέσεων μεταξύ του παρόντος και του παρελθόντος των επισκεπτών και των μεταναστών, η προαγωγή της εκτίμησης για τον βαρυσήμαντο ρόλο που έχει παίξει και συνεχίζει να παίζει η μετανάστευση στη διάπλαση της εξελισσόμενης αμερικανικής εθνικής ταυτότητας» (LESTM Website, 2012). Οι συλλογές του αποτελούνται από προσωπικά και άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν επί τόπου, αρχεία, φωτογραφίες και προφορικές μαρτυρίες.
Η προσέγγιση του μουσείου μπορεί να χαρακτηριστεί εναλλακτική και συναισθηματικά φορτισμένη. Έξι διαμερίσματα έχουν μέχρι τώρα «αποκατασταθεί»: με οδηγό κάποιες φωτογραφίες, το προσωπικό του μουσείου έχει προσπαθήσει να επαναφέρει σκηνογραφικά τους χώρους σε εκείνα τα στιγμιότυπα, «στήνοντας» ξανά τα έπιπλα και τα προσωπικά αντικείμενα στα δωμάτια, όπως ήταν σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές, όταν κατοικούνταν από συγκεκριμένες οικογένειες. Οι επισκέπτες δεν περιηγούνται ελεύθερα, αλλά κάνουν κρατήσεις σε οργανωμένες ξεναγήσεις, στο τέλος των οποίων, γίνονται ομαδικές συζητήσεις με το προσωπικό, γύρω από ζητήματα και πτυχές της μετανάστευσης.
Η πρώτη επιλογή, είναι η ξενάγηση με τίτλο "Hard Times", στα διαμερίσματα του δεύτερου ορόφου, που εστιάζει στις οικονομικές αντιξοότητες με τις οποίες βρέθηκαν αντιμέτωπες δύο οικογένειες: οι Gumpertz, Εβραίοι από την Πρωσία, ένοικοι τα πρώτα χρόνια που λειτουργεί το κτίριο, και οι Ιταλοί Baldizzi, που διέμειναν εκεί από το 1928 μέχρι τη στιγμή της οριστικής έξωσης όλων. Ο σύζυγος Gumpertz εξαφανίστηκε το 1874 και η γυναίκα αναγκάστηκε να εργαστεί, στον ίδιο χώρο που ζούσε, ως μοδίστρα.
Εικόνα 5 - Από το διαμέρισμα της οικογένειας Baldizzi, στο δεύτερο όροφο, όπως ήταν στη δεκαετία του 1930 (του Shawn Hoke, ανάκτηση από Flickr Profile, 24/04/12)
Η δεύτερη εναλλακτική, είναι η ξενάγηση "Sweatshop Workers", στα διαμερίσματα του τρίτου ορόφου, όπου παρουσιάζεται η ζωή δύο πολύτεκνων οικογενειών εργατών στη βιοτεχνία ενδυμάτων, στις αρχές του 20ου αιώνα: των Rogarshevsky από τη Λιθουανία, που θα χάσουν τον πατέρα από φυματίωση (και «τους συναντάμε» τη στιγμή που κάθονται στο τραπέζι της κουζίνας και πενθούν, σύμφωνα με την εβραϊκή παράδοση), οπότε η μητέρα θα εργαστεί ως θυρωρός της πολυκατοικίας, και των Πολωνών Levine, που έχουν στήσει ένα ραφείο στο χώρο που μένουν, με υπαλλήλους, μάλιστα.
Εικόνα 6 - Διαμέρισμα τρίτου ορόφου, όπως ήταν στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν διέμενε εκεί η οικογένεια Levine, πολωνικής καταγωγής, που είχε στήσει στον ίδιο χώρο ένα ραφείο (ανάκτηση από LESTM Facebook Profile, 24/04/12)
Τρίτη επιλογή, είναι η ξενάγηση "Irish Outsiders" σε διαμέρισμα του τέταρτου ορόφου, όπου κατοικούσαν οι Ιρλανδοί Moore το 1869, όταν ένα τραγικό περιστατικό συμβαίνει: η μικρότερη κόρη αρρωσταίνει από κάποια μόλυνση και πεθαίνει. Η περίπτωσή τους αντιπαραβάλλεται με μια άλλη οικογένεια Εβραίων ρωσικής καταγωγής, των Katz, ενοίκων στη δεκαετία του 1930.
Μια άλλη δυνατότητα είναι να επισκεφθεί κανείς το διαμέρισμα των Confino στον πρώτο όροφο, μιας οικογένειας Σεφαρδιτών Εβραίων από την Καστοριά, που έζησαν εκεί προσωρινά, από το 1913 μέχρι το 1916, και να συζητήσει με μια εμψυχώτρια που υποδύεται την έφηβη κόρη, Βικτώρια.
Εικόνα 7 - Η εμψυχώτρια Jesse Varma υποδύεται τη Victoria Confino, στο διαμέρισμα που κατοικούσε με την οικογένειά της, στον τέταρτο όροφο, στα μέσα της δεκαετίας 1910 (ανάκτηση από LESTM Blog, 24/04/12)
Επίσης, μία φορά το μήνα οργανώνεται ειδική ξενάγηση για την ιστορία του κτιρίου γενικά και τις μετατροπές στη διαμόρφωση των εσωτερικών χώρων, σύμφωνα με τις εκάστοτε ανάγκες αλλά και τους στεγαστικούς κανονισμούς, καθώς και για το έργο και τις μεθόδους της επιστημονικής ομάδας του μουσείου (συντηρητών, αρχαιολόγων, κτλ).
Αξίζει, ακόμη, να αναφερθούν οι τρεις περίπατοι – ξεναγήσεις ("Outside the Home", "Then & Now", "Foods of the Lower East Side") που οργανώνονται έξω από το μουσείο, στην ευρύτερη περιοχή, με σκοπό να ανακαλύψουν οι συμμετέχοντες το πώς οι μετανάστες συν-διαμορφώνουν και μοιράζονται το αστικό περιβάλλον και τον πολιτισμό. Εκτός από αυτά, το μουσείο διαθέτει εκπαιδευτικό οπτικοακουστικό υλικό σε σχολεία, ενώ προσαρμόζει και συνδυάζει τις παραπάνω ξεναγήσεις, στο πλαίσιο ειδικών εργαστηρίων επιμόρφωσης εκπαιδευτικών στα θέματα της αρχιτεκτονικής, της πολιτισμικής αφομοίωσης, της διάκρισης και της εκβιομηχάνισης. Τέλος, οργανώνει μαθήματα εκμάθησης της αγγλικής γλώσσας, ενώ έχει εκδόσει σε συνεργασία με τη NY Times τον πρώτο οδηγό πόλης για μετανάστες, στην αγγλική, την κινέζικη και την ισπανική γλώσσα, το 2004 (Abram, 2008).
Προς μεγάλη μου απογοήτευση, ενώ ετοιμαζόμουν να αναφέρω ορισμένες διαδικτυακές διαδραστικές εφαρμογές στην (προσφάτως ανανεωμένη) ιστοσελίδα του μουσείου, ανακάλυψα ότι δεν είναι σε λειτουργία οι σχετικοί σύνδεσμοι αυτή τη στιγμή. Ανάμεσά τους ήταν το παιχνίδι "We Are Multicolored", όπου μπορούσε ο χρήστης να σχεδιάσει τη «δική του σημαία», συνδυάζοντας και αναδιατάσσοντας όποια στοιχεία επιθυμούσε από τρεις σημαίες: της χώρας προέλευσής του, της χώρας διαμονής και της χώρας που «ονειρεύεται» να επισκεφθεί. Ελπίζω να τις «ανεβάσουν» ξανά και σύντομα, οπότε θα επανέλθω με σχετική ενημέρωση και περισσότερες λεπτομέρειες. Πάντως, μπορείτε να βρείτε αρκετό ενδιαφέρον (και ψηφιοποιημένο μουσειακό) υλικό στον ιστοτόπο.
Το Lower East Side Tenement Museum μάλλον δε συγκαταλέγεται στο παραδοσιακό παράδειγμα, κι αυτός είναι ένας καλός λόγος να το επισκεφθεί κανείς. Ωστόσο, στο αν συνιστά το πρότυπο του ριζοσπαστικού μουσείου, όπως φιλοδοξεί, διατηρώ ενδοιασμούς. Να το θέσω αλλιώς: Αν το δω με τα μάτια του πολίτη μιας χώρας που τα μουσεία της εκθέτουν τα γιλέκα του Κολοκοτρώνη, αλλά σιωπούν (ή ψιθυρίζουν, το πολύ) για τη συνεισφορά των Μικρασιατών προσφύγων στην εκβιομηχάνισή της και τη μεταχείριση διάκρισης με την οποία ήρθαν αντιμέτωποι, για παράδειγμα (εκθεσιακού θέματος κοινωνικής ιστορίας), τότε το Lower East Side Tenement Museum μου φαντάζει εξαιρετικό. Αν το δω, όμως, με τα μάτια του μελετητή των μουσείων, τότε θέλω να συζητήσω τους δύο άξονες της εκθεσιακής πρακτικής του: την αξιοποίηση της ετερότητας για την επικύρωση της ενότητας (!) στο ιδεώδες του έθνους, και την υποκειμενοποίηση της ιστορίας ενός εγγενώς κοινωνικού φαινομένου (!). Ακόμα κι αν συμφωνήσουμε ότι αυτή η ενότητα υφίσταται όντως, σε καμία περίπτωση δεν επιτεύχθηκε ούτε αυθόρμητα, ούτε ελεύθερα, ούτε αβίαστα. Όπως είδαμε στο πρώτο μέρος του άρθρου, οι συγκρούσεις και η καταπίεση ήταν επιδραστικά παρούσες στην αμερικανική κοινωνία. Οι δε οδυνηρές συνθήκες στέγασης ολόκληρων τμημάτων πληθυσμών, δεν είναι οικογενειακή μοίρα απλά, είναι συνέπεια της χαμηλά αμειβόμενης εργασίας, των άνισων κοινωνικών σχέσεων.
Οπότε, η εκτίμηση του βαρυσήμαντου ρόλου των μεταναστών βρίσκεται στην αναγνώριση ότι διέπλασαν μια όποια εθνική ταυτότητα, ή η παρουσία και η δραστηριότητά τους μπορεί και χρειάζεται να ερμηνευτεί έξω από το εθνικό πλαίσιο, αντίθετα σε αυτό, και προς την αμφισβήτησή του, πια; Κι αν, τελικά επιλέγεις να μικρο – αναλύεις εμπειρίες και καταστάσεις που στην πραγματικότητα είναι συλλογικές, μπορείς να θεωρηθείς ριζοσπαστικός, ή μήπως απλά ο «τρόπος να τα λες» είναι εναλλακτικός;
Ολο το αρθρο εδω:
Ολο το αρθρο εδω:
http://www.artmag.gr/art-articles/arts/abalons/3621-lower-east-side-tenement-museum
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου